Η επίσκεψη στους Φιλίππους, ήταν από τους βασικούς λόγους που αποφάσισα το ταξίδι μου στην Καβάλα, καθώς είναι από τις περιοχές όπου άφησαν τα ίχνη τους οι σημαντικότερες περίοδοι της ελληνική ιστορίας. Η ελληνιστική περίοδος, η μακεδονική εποχή, η ρωμαϊκή αυτοκρατορία και η αυγή του Χριστιανισμού στον Ελλαδικό χώρο, όλα συναντιούνται εδώ, σε ένα μοναδικό πέρασμα αιώνων.
Παίρνοντας το ΚΤΕΛ για τη Δράμα, φτάνουμε στον αρχαιολογικό χώρο σε περίπου 20 λεπτά. Το λεωφορείο, λίγο πριν, σταματάει στις Κρηνίδες, το σύγχρονο χωριό που φέρει το πρώτο ιστορικό όνομα των Φιλίππων, όταν το 360 π.Χ. η πόλη ιδρύθηκε ως αποικία Θασίων. Οι δυνατότητες ανάπτυξης της περιοχής και ο ορυκτός της πλούτος, άνοιξαν την όρεξη στους Θράκες που απείλησαν την ελευθερία της αποικίας και έτσι οι κάτοικοι των Κρηνίδων ζήτησαν το 356 π.Χ. τη βοήθεια του βασιλιά της Μακεδονίας, Φίλιππου Β', ο οποίος, αναγνωρίζοντας τη σημασία της πόλης, την κατέλαβε, την οχύρωσε και της έδωσε το όνομά του.
Η ευρύτερη περιοχή του Παγγαίου τράβηξε από νωρίς το ενδιαφέρον του αρχαίου ελληνικού κόσμου, καθώς θρύλοι, μύθοι και πολλά ιστορικά γεγονότα δέθηκαν στενά με αυτήν. Το Παγγαίο υπήρξε σημαντικό θρησκευτικό κέντρο, ενώ η παράδοση θέλει τον Κάδμο να βρήκε πρώτος τα χρυσωρυχεία, όπου κόπηκαν έπειτα τα πιο αρχαία νομίσματα της περιοχής. Επίσης, μια άλλη αρχαία παράδοση, τοποθετεί στον μικρό ποταμό Ζυγάκτη, κοντά στους Φιλίππους, το σημείο όπου ο Πλούτωνας άρπαξε στο βασίλειό του την Περσεφόνη ενώ εκείνη μάζευε λουλούδια. Ας επιστρέψουμε όμως στο σήμερα.
Μπαίνοντας στον κυρίως χώρο, αφού περάσουμε τις περιποιημένες εγκαταστάσεις με το αναψυκτήριο, την παιδική χαρά και το πωλητήριο, βρισκόμαστε στο θέατρο. Χτίστηκε περίπου τον 4ο αιώνα π.Χ, ενώ όπως το βλέπουμε σήμερα διαμορφώθηκε κατά τη ρωμαϊκή εποχή. Το θέατρο, ακμαίο και ολοζώντανο, αποτελεί σήμερα την καρδιά των ετήσιων εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Φιλίππων.
Αν έχετε χρόνο, αξίζει να κάνετε μια προσεκτική βόλτα στα καλά διατηρημένα παρασκήνια και στις πύλες δεξιά και αριστερά της σκηνής, για να ανακαλύψετε τον πολύ όμορφο γλυπτό διάκοσμο σε πολλά σημεία τους.
Τη στιγμή που επισκέφθηκα το θέατρο, μια ομάδα παιδιών έκανε πρόβα για ένα έργο αρχαίου δράματος και στις κερκίδες οι συμμαθητές τους χειροκροτούσαν και εμψύχωναν. Ήταν όμορφο να βλέπεις παιδιά να μυούνται με ενθουσιασμό και αφοσίωση στην υψηλή τέχνη του θεάτρου, μάθημα ζωντανό σε έναν χώρο που ανασαίνει τέχνη τόσους και τόσους αιώνες. (Την πρώτη φωτογραφία, επάνω, την τράβηξα στον γυρισμό, οπότε το θέατρο ήταν πια άδειο)
Προχωρώντας, βρισκόμαστε στα ερείπια της μεγαλοπρεπούς παλαιοχριστιανικής Βασιλικής Α', ενός τρίκλιτου ναού μήκους περίπου 130 μέτρων, που χρονολογείται στα τέλη του 5ου αιώνα μ.Χ.
Νότια της Βασιλικής Α', την προσοχή σας, σίγουρα, θα κεντρίσει ένα μικρό κτίσμα, που περιγράφεται ως «φυλακή του αποστόλου Παύλου». Σύμφωνα με την παράδοση, στο χώρο αυτό φυλακίστηκε από τους Ρωμαίους ο Παύλος, όμως στην πραγματικότητα, είναι μια ρωμαϊκή δεξαμενή νερού, που αργότερα μετατράπηκε σε λατρευτικό χώρο. Το λιτό κτίσμα έχει μια δική του ξεχωριστή γοητεία, ενώ θα σας εντυπωσιάσουν και τα διάσπαρτα ίχνη χρωμάτων από τις τοιχογραφίες του, που δυστυχώς δεν σώζονται.
Οι Φίλιπποι κατέχουν δεσπόζουσα θέση στην ιστορία του Χριστιανισμού, αφού στην πόλη αυτή, το 50 μ.Χ. έφτασε ο απόστολος Παύλος και ίδρυσε την πρώτη χριστιανική Εκκλησία της Ευρώπης, ενώ επίσης στους Φιλίππους έγινε και η πρώτη βάπτιση Χριστιανού στην Ευρωπαϊκή ήπειρο - ήταν μια γυναίκα, η Αγία Λυδία.
Ο Ευαγγελιστής Λουκάς, συνοδοιπόρος του Παύλου στο τότε ταξίδι του, καταγράφει στο βιβλίο των πράξεων των Αποστόλων την επίσκεψη στους Φιλίππους και την βάπτιση της Λυδίας:
"Αφού λοιπόν ξεκινήσαμε από την Τρωάδα, επλεύσαμεν κατ'ευθείαν εις την Σαμοθράκην, την δε επομένην εις την Νεάπολιν (σημερινή Καβάλα) και από εκεί εις τους Φιλίππους, η οποία είναι η πρώτη πόλις της περιοχής εκείνης της Μακεδονίας, μια αποικία Ρωμαϊκή, και εμείναμεν εις την πόλιν σε μέρος κοντά εις τον ποταμόν, όπου ενομίζαμεν ότι υπήρχε τόπος προσευχής και εκαθίσαμε και εμιλούσαμε στις γυναίκες που είχαν μαζευθεί εκεί. Κάποια γυναίκα, από την πόλιν των Θυατείρων, ονομαζόμενη Λυδία, η οποία επωλούσε πορφύραν, γυναίκα θεοσεβής, άκουε και ο Κύριος της άνοιξε την καρδιά, δια να προσέχει εις όσα έλεγε ο Παύλος. Όταν εβαπτίστηκε αυτή και οι οικιακοί της μας είπε, "Εάν με εκρίνατε ότι είμαι πιστή εις τον Κύριον, ελάτε να μείνετε εις το σπίτι μου..."
(Πραξ. 16,10-15)
Η ξενάγηση συνεχίζεται αριστερά, όπου μπροστά μας απλώνεται ο χώρος της αγοράς (φόρουμ), το διοικητικό κέντρο των Φιλίππων στη ρωμαϊκή εποχή. Το φόρουμ ήταν ένα τεράστιο, ενιαίο συγκρότημα δημοσίων κτηρίων γύρω από μια κεντρική πλατεία.
Παντού στο χώρο του ρωμαϊκού φόρουμ, υπάρχει μια αίσθηση αλλόκοτη. Τα ερείπια των κτηρίων με αυτό το βαρύ σκούρο χρώμα και οι μεγάλες πλάκες στο δάπεδο με τα ξερόχορτα να ξεπροβάλλουν άχρωμα απ' τις σχισμές τους, δημιουργούν ένα σκηνικό απόκοσμο, σχεδόν σεληνιακό - ίσως το αντιλαμβάνεστε ακόμα και μέσα από τις φωτογραφίες. Νομίζεις ότι περπατάς σε έναν χώρο που πλέει πάνω σε ένα υπόγειο ποτάμι από φωτιά... πραγματικά παράξενο και συνάμα γοητευτικό.
Στα βόρεια του φόρουμ, συναντούμε έναν μεγάλο πλακοστρωμένο δρόμο, που δεν είναι άλλος, από την αρχαία Εγνατία οδό.
Στα νότια του φόρουμ, τα βήματα μας οδηγούν στην Βασιλική Β', την καλύτερα σωζόμενη των Φιλίππων. Χτίστηκε γύρω στο 550 μ.Χ. και ήταν τρίκλιτος ναός με νάρθηκα και δύο θόλους που κάλυπταν το κεντρικό κλίτος και το Ιερό Βήμα. Τα ερείπιά της, που δεσπόζουν στο χώρο και ο σωζόμενος γλυπτός διάκοσμος, μαρτυρούν τη βυζαντινή μεγαλοπρέπεια του ναού.
Φυσικά, η εμπειρία των αρχαίων Φιλίππων δε μπορεί να είναι ολοκληρωμένη δίχως μια επίσκεψη στο μουσείο του χώρου, μέσα και έξω από το οποίο θα θαυμάσετε ευρήματα από τις ανασκαφές - που συνεχίζονται ως και σήμερα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή.
Για το τέλος, άφησα την ακρόπολη των Φιλίππων. Αν ο χρόνος και οι αντοχές σας, σάς το επιτρέπουν, πάρτε το μικρό μονοπάτι που ξεκινά λίγο βορειότερα από το μουσείο. Η Ακρόπολη των Φιλίππων οχυρώθηκε από τον 4ο αιώνα π.Χ, αλλά τα τείχη που βλέπουμε σήμερα είναι κατασκευασμένα στα βυζαντινά χρόνια (περίπου τον 10ο αιώνα μ.Χ.), πάνω στα θεμέλια του πρώτου τείχους του Φιλίππου Β'. Στην κορυφή του λόφου, δεσπόζουν τα ερείπια ενός υστεροβυζαντινού πύργου, χτισμένου την εποχή των Παλαιολόγων, περίπου τον 14ο αιώνα.
Η ξενάγηση συνεχίζεται αριστερά, όπου μπροστά μας απλώνεται ο χώρος της αγοράς (φόρουμ), το διοικητικό κέντρο των Φιλίππων στη ρωμαϊκή εποχή. Το φόρουμ ήταν ένα τεράστιο, ενιαίο συγκρότημα δημοσίων κτηρίων γύρω από μια κεντρική πλατεία.
Παντού στο χώρο του ρωμαϊκού φόρουμ, υπάρχει μια αίσθηση αλλόκοτη. Τα ερείπια των κτηρίων με αυτό το βαρύ σκούρο χρώμα και οι μεγάλες πλάκες στο δάπεδο με τα ξερόχορτα να ξεπροβάλλουν άχρωμα απ' τις σχισμές τους, δημιουργούν ένα σκηνικό απόκοσμο, σχεδόν σεληνιακό - ίσως το αντιλαμβάνεστε ακόμα και μέσα από τις φωτογραφίες. Νομίζεις ότι περπατάς σε έναν χώρο που πλέει πάνω σε ένα υπόγειο ποτάμι από φωτιά... πραγματικά παράξενο και συνάμα γοητευτικό.
Στα βόρεια του φόρουμ, συναντούμε έναν μεγάλο πλακοστρωμένο δρόμο, που δεν είναι άλλος, από την αρχαία Εγνατία οδό.
Λίγο πιο αριστερά, μας περιμένει ένα από τα πιο εντυπωσιακά κτίσματα των αρχαίων Φιλίππων, το περίφημο Οκτάγωνο. Πρόκειται για ένα συγκρότημα επισκοπικού ναού, χτισμένο σε τρεις φάσεις (από τα τέλη του 4ου έως τα μέσα του 6ου αιω. μ.Χ.) στη θέση παλαιότερου ευκτήριου οίκου αφιερωμένου στον απόστολο Παύλο, ο οποίος είχε χτιστεί στη θέση ελληνιστικού ηρώου - ερείπια του οποίου επίσης σώζονται. Το συγκρότημα, εκτός απ' τον κύριο οκτάγωνο ναό, περιελάμβανε βαπτιστήριο, λουτρώνα και διώροφο επισκοπείο.
Στο Οκτάγωνο, μην παραλείψετε να πλησιάσετε και να θαυμάσετε τα εντυπωσιακής τέχνης και ομορφιάς μωσαϊκά, από τα καλύτερα που έχω δει ως τώρα. Η ποικιλία σχεδίων και μοτίβων, πραγματικά θα σας μαγέψει. Οι παρακάτω φωτογραφίες έχουν υποστεί επεξεργασία ώστε να αναδειχθούν καλύτερα τα χρώματα και τα σχέδια των μωσαϊκών και να τα απολαύσετε.
Στα νότια του φόρουμ, τα βήματα μας οδηγούν στην Βασιλική Β', την καλύτερα σωζόμενη των Φιλίππων. Χτίστηκε γύρω στο 550 μ.Χ. και ήταν τρίκλιτος ναός με νάρθηκα και δύο θόλους που κάλυπταν το κεντρικό κλίτος και το Ιερό Βήμα. Τα ερείπιά της, που δεσπόζουν στο χώρο και ο σωζόμενος γλυπτός διάκοσμος, μαρτυρούν τη βυζαντινή μεγαλοπρέπεια του ναού.
Παραπλεύρως της Βασιλικής Β', βρίσκονται και τα ερείπια της παλαίστρας, ενός κτηρίου των ρωμαϊκών χρόνων. Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα του είναι οι βεσπασιανές στη νοτιοανατολική γωνία του κτίσματος.
Ανηφορίζοντας ξανά προς τη Βασιλική Α', πηγαίνουμε αριστερά, προς το μουσείο των Φιλίππων. Καθώς περπατάμε στο ανηφορικό μονοπάτι, το βλέμμα κερδίζουν τα ερείπια ενός ακόμη ναού, της Βασιλικής Γ' - που όμως, δυστυχώς, δεν ήταν επισκέψιμη. Ξανά, τρίκλιτη κατασκευή (όπως και οι άλλες δύο) με πολυτελή μαρμάρινο διάκοσμο.
Φυσικά, η εμπειρία των αρχαίων Φιλίππων δε μπορεί να είναι ολοκληρωμένη δίχως μια επίσκεψη στο μουσείο του χώρου, μέσα και έξω από το οποίο θα θαυμάσετε ευρήματα από τις ανασκαφές - που συνεχίζονται ως και σήμερα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή.
Για το τέλος, άφησα την ακρόπολη των Φιλίππων. Αν ο χρόνος και οι αντοχές σας, σάς το επιτρέπουν, πάρτε το μικρό μονοπάτι που ξεκινά λίγο βορειότερα από το μουσείο. Η Ακρόπολη των Φιλίππων οχυρώθηκε από τον 4ο αιώνα π.Χ, αλλά τα τείχη που βλέπουμε σήμερα είναι κατασκευασμένα στα βυζαντινά χρόνια (περίπου τον 10ο αιώνα μ.Χ.), πάνω στα θεμέλια του πρώτου τείχους του Φιλίππου Β'. Στην κορυφή του λόφου, δεσπόζουν τα ερείπια ενός υστεροβυζαντινού πύργου, χτισμένου την εποχή των Παλαιολόγων, περίπου τον 14ο αιώνα.
