Οι μυστικές υποσχέσεις που μοιράζεσαι μ' έναν τόπο, δίχως λέξεις, αλλά με βλέμματα, ψυχή και μνήμη, είναι υποσχέσεις καρδιάς που αντέχουν στο χρόνο, υπομένουν καρτερικά να πραγματοποιηθούν, σου εκβιάζουν πάντα χώρο στη νοσταλγία, με τον τρόπο ενός φίλου που όλο ξεχνάς απ' τις χίλιες δυο υποχρεώσεις, αλλά ξέρεις πως είναι εκεί και σε περιμένει. Μαθητής του Δημοτικού ακόμα, βρέθηκα μια μέρα στην ιστορική, πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας με σχολική εκδρομή, απ' αυτές που όλα γρήγορα τα κάνεις, όλα γρήγορα τα ξεχνάς - σημασία έχει η παρέα, η απόδραση. Η Αίγινα όμως έμεινε στο μυαλό μου, παρά το ότι λίγες εικόνες απ' το τότε άντεξαν ως μνήμες μέχρι σήμερα. Ήξερα πως ήθελα να ξαναπάω, ότι τούτο το νησί δεν τελειώνει μονάχα με μια φορά.
Η μία ώρα κι ένα τέταρτο περίπου που διαρκεί το ταξίδι με συμβατικό πλοίο (35 λεπτά με δελφίνι), φεύγει σαν ανάσα και πριν το καταλάβεις, η βορειοδυτική πλευρά του νησιού κάνει θριαμβευτική είσοδο στο τοπίο. Το πλοίο, έπειτα στρίβει αριστερά, περνώντας διαδοχικά τα ακρωτήρια Λιβάδια και Πλακάκια, ενώ δεξιά καμαρώνει το καταπράσινο Αγκίστρι και η βραχονησίδα Μετώπη ακριβώς μπροστά του.
Φθάνοντας στο λιμάνι, τους ταξιδιώτες και τους ναυτικούς, πάντα καλωσορίζει (ή αποχαιρετά) το κάτασπρο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, μόλις λίγα μέτρα πίσω απ' το σημείο που δένουν τα πλοία. Μην παραλείψετε να μπείτε, να θαυμάσετε τις αγιογραφίες και να ανάψετε ένα κεράκι στον προστάτη των θαλασσών μας.
Ξεκινώντας για την Αίγινα, δεν είχα συγκεκριμένο πρόγραμμα. Είχα σημειώσει πρόχειρα κάποια μέρη που θα ήθελα ίσως να επισκεφθώ, αφήνοντας τα υπόλοιπα για όταν φτάσω. Έτσι, το πρώτο πράγμα που αναζήτησα μόλις κατέβηκα απ' το πλοίο ήταν κάποιο σταθμό λεωφορείων ή ένα σημείο να πάρω σχετικές πληροφορίες. Μάταια. Σε όλο τον χώρο του λιμανιού δεν υπήρχε τίποτα. Βέβαια, η λαϊκή ρήση διδάσκει ρωτώντας πας στην πόλη, αλλά για μένα που είμαι Έλληνας τα πράγματα ας πούμε είναι απλά. Για τους τουρίστες όμως, έστω (που ήταν αρκετοί παρά την εποχή), θα έπρεπε θα υπάρχει ένα σημείο με πληροφορίες για τα λεωφορεία του νησιού.
Ρωτώντας, λοιπόν, έμαθα ότι ο σταθμός των λεωφορείων είναι αριστερά, όπως βγαίνουμε απ' το λιμάνι, μπροστά απ' την πλατεία Εθνεγερσίας με το ηρώο στο κέντρο της. Με ενδιέφεραν τα δρομολόγια κυρίως για την Αγία Μαρίνα, έναν πολύ δημοφιλή οικισμό στην άλλη μεριά του νησιού, έξω απ' τον οποίον βρίσκεται και ο περίφημος ναός της Αφαίας. Απογοήτευση και απορία. Ένα μόνο δρομολόγιο για όλη την Κυριακή, «στις δυόμιση», μου είπε ο ευγενικός κύριος στο σταθμό. «Και μετά τι ώρα γυρίζει πίσω;», «Σε περίπου δέκα λεπτά, άντε ένα τέταρτο αν αργήσει και λίγο ο οδηγός»!
Κυριακή, για το μέρος που βρίσκεται ο σημαντικότερος και διασημότερος αρχαιολογικός χώρος του νησιού (με τη διαδρομή να περνάει επίσης από τον μεσαιωνικό οικισμό της Παλαιοχώρας και το μοναστήρι του Αγίου Νεκταρίου), υπάρχει μόνο ένα δρομολόγιο από το λιμάνι και το χειρότερο, πρέπει αναγκαστικά να επιστρέψεις μόλις σε δέκα λεπτά! Πείτε με γκρινιάρη, αλλά νομίζω θα έπρεπε να υπάρχει άλλος προγραμματισμός - κι ας είναι χειμώνας.
Εγκαταλείπω τη σκέψη να επισκεφθώ το ναό της Αφαίας και συνεχίζω με τα πόδια αριστερά, όπου κοντά στο λιμάνι (ευτυχώς), βρίσκεται ο δεύτερος σημαντικός αρχαιολογικός χώρος της Αίγινας, η «Κολόνα». Πρόκειται για την αρχαία ακρόπολη του νησιού, έναν χώρο που τα ευρήματα τοποθετούν την πρώτη του κατοίκηση στην εποχή του Χαλκού (περίπου 3500 π.Χ.). Στην κορυφή του μικρού λόφου κατά την αρχαιότητα δέσποζε ο ναός του Απόλλωνα, κατασκευασμένος περί τον 6ο αιώνα π.Χ, από τον οποίον σήμερα σώζεται μόνο μία κολόνα - γι' αυτό και ολόκληρος ο χώρος ονομάστηκε «Κολόνα».
Νοτιοανατολικά βρισκόταν δεύτερος ναός, αφιερωμένος στην Αρτέμιδα, ενώ στα βόρεια του χώρου αποκαλύφθηκε αρχαίο νεκροταφείο στο οποίο βρέθηκαν πολλοί λαξευτοί τάφοι. Ο αρχαίος οικισμός είχε οχυρωθεί με τείχος κατασκευασμένο αρχικά περί το 3000 π.Χ. Σήμερα σώζονται τα βόρεια τείχη, η κατασκευή των οποίων ανάγεται περίπου στο 1600 π.Χ. και άλλα ερείπια που χρονολογούνται γύρω στο 1300 π.Χ. Στη νότια πλευρά βλέπουμε επίσης κατάλοιπα Βυζαντινών κτισμάτων και υπολείμματα από τις κατοικίες των ιερέων.
Μόνος στον αρχαιολογικό χώρο, άλλος κανείς όση ώρα περπατώ ανάμεσα στα ερείπια (πόσο άσχημα ηχεί αυτή η λέξη όταν τη χρησιμοποιείς για νικητές των αιώνων). Ο αέρας περνάει μέσα απ' τις πέτρες και τραγουδάει σε απόλυτη συμφωνία μαζί με τα φύλλα των γύρω δέντρων. Ψηλά, μπροστά, τριγύρω, ο ουρανός κι η θάλασσα γίνονται ζωγραφιά καθώς το φως ερωτοτροπεί με τα σύννεφα χρωματίζοντας θαυμάσια το τοπίο σαν παιδί που παίζει με κηρομπογιές ή πλαστελίνη.
Μετά την «Κολόνα», πίσω στην πόλη της Αίγινας, όπου με περιμένουν πολλά και άκρως ενδιαφέροντα, αξιοθέατα με όλη τη σημασία του όρου. Πριν όμως, μια απρόσμενη συνάντηση στην παραλία δεξιά, λίγο πριν περάσω ξανά την πλατεία Εθνεγερσίας. Κρυμμένη, κυριολεκτικά, μέσα σε δέντρα, διακρίνω μια μπρούτζινη προτομή τοποθετημένη σε μαρμάρινο βάθρο. Πλησιάζω και βρίσκομαι μπροστά ...στον Νίκο Καζαντζάκη! Η αγάπη που είχε ο μεγάλος Έλληνας συγγραφέας στην Αίγινα είναι γνωστή. Εκεί έχτισε την πρώτη προσωπική του μόνιμη κατοικία, εκεί έγραψε μεγάλο μέρος του έργου του, εκεί φιλοξένησε τον Σικελιανό, τον Πρεβελάκη και άλλους φίλους του. Δυστυχώς, δε βόλευε να πάω να δω το σπίτι του από κοντά, καθώς βρίσκεται στην περιοχή Πλακάκια - σίγουρα όμως μια άλλη φορά αξίζει και επιβάλλεται ένα προσκύνημα στο «κουκούλι» του Καζαντζάκη.
Περπατώντας στην πόλη της Αίγινας, σε στενά στην πλειοψηφία τους δρομάκια, γεμάτα όμορφα σπίτια, διώροφα τα περισσότερα και βαμμένα εξωτερικά με διαφορετικά χρώματα, με ωραίες ολάνθιστες αυλές κάτω και μεγάλα παράθυρα και πόρτες επάνω, βιώνεις ένα συναρπαστικό, νοσταλγικό ταξίδι στο χρόνο, όσο και μια διαφορετική βόλτα στο σήμερα. Παρά τις πολλές «σύγχρονες παρεμβάσεις», η παραδοσιακή αρχιτεκτονική είναι ακόμα το «αφεντικό», με παλιά διατηρητέα ή καινούρια κτήρια σε παλιό ύφος να κερδίζουν παντού το βλέμμα. Οι μυρωδιές από τα δέντρα και από κάποιες αόρατες φρεσκοαπλωμένες μπουγάδες μπλέκονται με την πάντα μεθυστική αύρα της θάλασσας και το μυαλό δεν αντιστέκεται, ακολουθεί.
Ι.Ν. Εισοδίων της Θεοτόκου
Με τη δεσπόζουσα θέση του στα νότια του λιμανιού της Αίγινας, ο μεγάλος ναός των Εισοδίων της Παναγίας (οι ντόπιοι τη λένε απλά Παναγίτσα) θα τραβήξει σίγουρα το βλέμμα σας από το πλοίο κιόλας. Σταυροειδής, με μεγάλο τρούλο και ωραία, θολωτά τόξα, ο ναός, που θεμελιώθηκε το 1905 και άρχισε να λειτουργεί το 1914, βρίσκεται στη θέση παλαιοχριστιανικού ναού του 5ου αιώνα που καταστράφηκε από Αραβικές επιδρομές τον 9ο αιώνα. Από τον πρώτο εκείνο ναό έχουν αποκαλυφθεί τμήματα ψηφιδωτών δαπέδων, στο πίσω μέρος του σημερινού. Η παράδοση, θέλει τα εγκαίνια της Παναγίτσας να έκανε ο ίδιος ο Άγιος Νεκτάριος. Στο εξωτερικό του ναού, αξίζει να προσέξετε πάνω από την κύρια είσοδο αγιογραφημένη την παραβολή του καλού Σαμαρείτη, με κείμενο γραμμένο στα ελληνικά και τα αγγλικά.
Πύργος του Μαρκέλλου
Ίσως το πιο εντυπωσιακό παλιό κτήριο στην πόλη της Αίγινας. Πρόκειται για έναν Ενετικό πύργο που χτίστηκε τον 17ο αιώνα, πιθανότατα, ως μέρος κάποιας μεγαλύτερης οχυρωματικής κατασκευής. Το κτίριο ανακαινίστηκε το 1802 από τον Σπυρίδωνα Μάρκελλο, αγωνιστή του 1821, μυημένο στη Φιλική Εταιρεία και μετέπειτα βουλευτή, γι' αυτό και πήρε το όνομά του. Στο κτήριο στεγάστηκε αρχικά η Αντικυβερνητική Επιτροπή από το 1826 η οποία αποτελείτο από τον Γ. Μαυρομιχάλη , Ι. Μηλαίτη και Ι. Νάκο και μετά την άφιξη του Καποδίστρια το 1828 χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως έδρα του Εθνικού Ταμείου και αργότερα ως Φρουραρχείο και Διοικητήριο. Επίσης, ο πύργος φιλοξένησε περιστασιακά αγωνιστές και πολιτικούς όπως ο Γ. Κουντουριώτης, Ν. Μέξης, Ι. Κωλλέτης, Κ. Φαβιέρος κ.α. Σήμερα στεγάζει το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αίγινας ενώ ο ισόγειος χώρος του χρησιμοποιείται για εκθέσεις και εκδηλώσεις. Δυστυχώς, ο χώρος γύρω από αυτό το τόσο ιστορικό και ιδιαίτερο κτήριο είναι εντελώς απεριποίητος.
Ορφανοτροφείο
Βρίσκεται νοτιοανατολικά της πόλης και είναι το πρώτο Δημόσιο κτήριο που χτίστηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Θεόδωρου Βαλλιάνου. Αρχικός προορισμός του τεράστιου κτηρίου ήταν η στέγαση, σίτιση και εκπαίδευση περίπου εξακοσίων ορφανών του Αγώνα, έτσι άνοιξε σαν στέγη και σχολείο για τα ορφανά αγόρια. Στο ορφανοτροφείο στεγάστηκε επίσης το πρώτο Αρχαιολογικό Μουσείο, με διευθυντή και έφορο τον Ανδρέα Μουσταξύδη, το πρώτο Εθνικό Τυπογραφείο, λιθογραφείο και βιβλιοπωλείο και το πρώτο Ελληνικό Ωδείο, ενώ μέσα στο χώρο του ορφανοτροφείου χτίστηκε ο Ναός του Σωτήρα, καθώς και η πρώτη Εθνική Βιβλιοθήκη. Το 1834 κλείνει και παραχωρείται στη Σχολή Ευελπίδων. Στη μετέπειτα ιστορία του λειτούργησε και ως λοιμοκαθαρτήριο, ως φρενοκομείο, κέντρο φιλοξενίας προσφύγων της Κρητικής Επανάστασης και σαν φυλακή ασφαλείας. Σήμερα, το κτήριο είναι κλειστό, μη επισκέψιμο, ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται εργασίες αποκατάστασής του, με σκοπό να επαναλειτουργήσει ως μουσείο.
Ι.Ν. Παναγίας Μυρτιδιώτισσας
Όμορφος και περιποιημένος μικρός ναός, «κρυμμένος» καλά στα στενά δρομάκια του κέντρου της πόλης. Όπως μας πληροφορεί μια μικρή μαρμάρινη πλάκα τοποθετημένη πάνω από την κύρια είσοδο, η σταυροειδής εκκλησία κατασκευάστηκε το 1903.
Ι.Ν. Αγίου Νικολάου
Άλλος ένας εντυπωσιακός ναός, επίσης ορατός ακόμα κι από τη θάλασσα κι ας βρίσκεται πιο μέσα στην πόλη της Αίγινας. Αιτία, τα πανύψηλα δίδυμα καμπαναριά με τα μεγάλα ρολόγια, πολύ χαρακτηριστικά στο ανάγλυφο του τοπίου της πόλης.
Ι.Ν. Παναγιάς Φανερωμένης - Κατακόμβη
Λίγο μετά το ορφανοτροφείο, παίρνοντας το δρόμο για την Αγ.Μαρίνα, θα βρείτε στα δεξιά σας την είσοδο και τα καλοδιατηρημένα ερείπια του ναού της Φανερωμένης. Η ορατή εκκλησία είναι χτισμένη τον 13ο αιώνα, αλλά κάποια στιγμή εγκαταλείφθηκε. Η «ζωή», όμως, και η σπουδαιότητα του χώρου, βρίσκεται ακριβώς από κάτω της. Ακολουθήστε το μονοπάτι που συνεχίζει δεξιά από την είσοδο του χώρου και σε λίγο, μετά το μεταλλικό καμπαναριό που είναι ορατό κι από το δρόμο, θα βρεθείτε στην είσοδο της κατακόμβης, μέσα στην οποία, κατεβαίνοντας, θα βρείτε διαδοχικά δύο μικρές εκκλησίες. Η πρώτη είναι αφιερωμένη στην εξ Αιγίνης Αγία Αθανασία και η δεύτερη στην Παναγία, όπου μπορείτε να προσκυνήσετε και τη όμορφη παλιά εικόνα της. Συνεχίζοντας πιο μέσα, από μία μικρή είσοδο στ' αριστερά του ιερού, θα ανακαλύψετε και έναν τρίτο σκοτεινό θαλαμίσκο με τον Εσταυρωμένο. Η κατακόμβη είναι πραγματικά εντυπωσιακή και η ατμόσφαιρα προκαλεί κατάνυξη. Δεν κατάφερα να μάθω πώς εγκαταλείφθηκε ο επάνω ναός, πώς και γιατί σκάφτηκαν αυτές οι δυο εκκλησίες μέσα στην κατακόμβη. Η εμπειρία όμως είναι μοναδική και αν βρεθείτε στην Αίγινα, θα είναι «αμαρτία» να μην πάτε. Ολόκληρος ο χώρος, όπως και τα κοντινά αμπέλια, ανήκουν στη διπλανή μονή της Χρυσολεόντισσας.
Η Μητρόπολη της Αίγινας, όπου ορκίστηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας και χρησιμοποιήθηκε ως Βουλευτήριο της πρώτης Ελληνικής Κυβέρνησης, το Εϋνάρδειον Διδασκαλείον, το πρώτο Ελληνικό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα και το Κυβερνείο, είναι στην κορυφή της λίστας όσων ο επισκέπτης αξίζει να δει στην πόλη της Αίγινας, αλλά εγώ τα άφησα αυτή τη φορά μιας που ο χρόνος μου ήταν περιορισμένος. Επίσης, αν έχετε στη διάθεσή σας παραπάνω από μία μέρα, κανονίστε μια επίσκεψη στην Αγία Μαρίνα και το ναό της Αφαίας, στην Παλαιοχώρα με τον μοναδικό μεσαιωνικό οικισμό της και τις πολλές μικρές εκκλησίες και στην Πέρδικα, στα νότια του νησιού, απ' όπου ένα καραβάκι θα σας πάει απέναντι, στο καταπράσινο νησάκι της Μονής με τις παραδεισένιες παραλίες. Επίσης, ανεβείτε στο Ελλάνιο όρος (ή απλά Όρος), το υψηλότερο βουνό της Αίγινας, για να επισκεφθείτε τα ερείπια του αρχαίου ναού του Ελλάνιου Διός και να θαυμάσετε τη μοναδική θέα στο Σαρωνικό.
Η Αίγινα είναι σίγουρος ιδανικός προορισμός για μια γρήγορη, μονοήμερη εκδρομή ξεκούρασης από την πόλη, αν ωστόσο έχετε τη δυνατότητα να μείνετε δύο ή και τρεις μέρες, έχει πολλά να προσφέρει στον επισκέπτη.
